Życie kulturalne w jidysz rozwijało się w naszym kraju jeszcze nie tak dawno, a kres położył mu dopiero rok 1968. I chociaż było ono swoistym fenomenem na tle tego, co działo się ZSRR, a przy tym jest zjawiskiem nieodległym w czasie, do niedawna mówiło się o nim bardzo niewiele. Na szczęście od kilku lat wzrasta zainteresowanie polskich i zagranicznych uczonych tym zapoznanym rozdziałem w dziejach żydowskiej kultury. Niniejszy tom jest kolejnym małym krokiem na drodze odkrywania owej zaniedbanej wiedzy.
Studia… stanowią w pewnym sensie pokłosie konferencji naukowej Dzieje kultury jidysz w krajach komunistycznych po II wojnie światowej, zorganizowanej przez Katedrę Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Kollegium Judische Studien w Poczdamie, która odbyła się w Krakowie w listopadzie 2006 roku. Z szerokiego spektrum zagadnień, które były wówczas przedmiotem rozważań, pomieszczono w tym tomie te wszystkie, które dotyczyły Polski. Prezentowane tutaj teksy przybliżają socjologiczną charakterystykę pokolenia polskich komunistów-Żydów, którzy podjęli, jak się okazało, daremny wysiłek kultywowania kultury we własnym języku. Artykuły te opisują także polityczną atmosferę, w jakiej Żydzi prowadzili swoją działalność. Ponadto ukazują przyczyny, dla których wielu wybitnych pisarzy ocalonych na Wschodzie decydowało się opuścić Polskę w ciągu pierwszych lat po wojnie, a z drugiej strony przybliżają działalność instytucji kulturalnych tworzonych przez tych, którzy zdecydowali się pozostać. Tym sposobem czytelnik zgłębi historię Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych, zajrzy za kulisy Państwowego Teatru Żydowskiego pod dyrekcją wybitnej aktorki Idy Kamińskiej, być może po raz pierwszy usłyszy o Idisz Buch – na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych jedynym w Europie Środkowo-Wschodniej wydawnictwie publikującym w jidysz, czy wreszcie pozna anegdotyczne szczegóły z pracy redaktorów ówczesnej prasy żydowskiej: „Fołks-Sztyrme” i „Naszego Głosu”. Część tekstów poświęcona została opisowi życia literackiego, prezentując najważniejsze wątki obecne w literaturze tamtego okresu, w także analizując obecność literatury jidysz w świecie kultury polskiej. Zwieńczeniem tomu jest tekst ukazujący rolę, jaką środowisko polskich Żydów i żydowskie instytucje kulturalne odegrały w odrodzeniu kultury jidysz w ZSRR.
Spis treści:
Bożena Szaynok – Problematyka żydowska w polityce komunistów w latach 1949–1953
Jaff Schatz – Komuniści w „sektorze żydowskim”: tożsamość, etos i struktura instytucjonalna
August Grabski, Martyna Rusiniak – Żydowscy komuniści po Holokauście wobec języków polskiego żydostwa
Renata Piątkowska – Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych – próba kontynuowania żydowskiego życia artystycznego w latach 1946–1949
Mirosława M. Bułat – Prasa polska a teatr jidysz w Polsce (1947–1956) – parawany dialogu. Część I: Wypisy ze świata pozorów
Joanna Nalewajko-Kulikow – Kilka uwag o wydawnictwie „Idisz Buch”
Mojsze Szklar – Gazeta „Fołks-Sztyrme” – refleksje osobiste
Józef Sobelman – „Nasz Głos” – polskojęzyczny dodatek do „Fołks-Sztyrme”
Gennady Estraikh – Wpływ polskich Żydów na odrodzenie kultury jidysz w ZSRR
Nathan Cohen – Przyczyny emigracji pisarzy jidysz z Polski
Magdalena Ruta – Tematy literatury jidysz w Polsce lat 1945–1949; Rekonesans badawczy
Magdalena Sitarz – Obraz powojennej Polski w twórczości Lejba Olickiego
Eugenia Prokop-Janiec – Literatura jidysz w publikacjach polskich okresu PRL
