Przybysz z Narbony

Julian Stryjkowski (do 1946 Pesach Stark) ur. w 1905 w Stryju, zm. w 1996 w Warszawie, filolog polski i pisarz żydowskiego pochodzenia, doktor nauk humanistycznych, prozaik, dramaturg i dziennikarz. Mimo polskiej edukacji nauczył się również języka hebrajskiego. W 1932 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie we Lwowie. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel języka polskiego w gimnazjum w Płocku, z którego po roku został usunięty po oskarżeniach o szerzenie ideologii komunistycznej. Był więziony w latach 1935–36 za przynależność do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Po zwolnieniu z więzienia przeniósł się do Warszawy, gdzie do wojny, ukrywając się przed policją, pracował w księgarni. Tuż po wybuchu wojny przedostał się do Lwowa, gdzie przez jakiś czas pracował w redakcji „Czerwonego Sztandaru”. Po rozpoczęciu ofensywy III Rzeszy na ZSRR uciekł w głąb Rosji. Pracował jako robotnik fizyczny, a w 1943 otrzymał posadę korektora w tygodniku „Wolna Polska”. W tym samym roku dołączył do Związku Patriotów Polskich oraz Polskiej Partii Socjalistycznej. W tym czasie zaczął pisać pierwszą powieść Głosy w ciemności, którą ostatecznie ukończył w 1946 r. Powieść ta stanowi część pierwszą, obok późniejszych: Echa, Austerii, Snu Azrila – tetralogii przedstawiającej rzeczywistość galicyjskich miasteczek.

Po wojnie wrócił do Polski, zmienił nazwisko na Julian Stryjkowski. Stał się członkiem PZPR, a od 1946 był redaktorem Polskiej Agencji Prasowej najpierw w Katowicach, od 1949 w Rzymie. W 1951 r. wydal powieść Bieg do Fragalà, opisującą sytuację włoskich rolników. Po jej ukazaniu się został uznany we Włoszech jako persona non grata i wydalony z kraju w 1952.

W latach 50-tych i 60-tych pisarz cieszył się zaufaniem władz, mógł więc podróżować m.in. do Izraela i Jugosławii – co znajdowało odbicie w jego opowiadaniach.

Z komunizmem Stryjkowski zerwał ostatecznie w 1966 r., w ramach protestu po wyrzuceniu z partii Leszka Kołakowskiego. Od tej pory nie ukrywał swego krytycznego nastawienia do ustroju, był jednym z sygnatariuszy Listu 59, który był protestem przeciwko planowanym zmianom w ówczesnej konstytucji. W 1980 r., w drugim obiegu, ukazała się jego autobiograficzna powieść Wielki Strach będąca ostatecznym rozliczeniem pisarza z komunizmem. W 1989 r. przystąpił do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ostatnim utworem literackim pisarz była książka Milczenie (1993), na którą składały się dwa opowiadania i które ukazywały otwarcie problem tożsamości seksualnej pisarza.

Poza twórczością literacką zajmował się tłumaczeniami z języka hebrajskiego, rosyjskiego i francuskiego.