W serii Skarby Literatury Złotego Wieku w Al-Andalus prezentujemy dzieła głównie – choć nie wyłącznie – żydowskich twórców z Półwyspu Iberyjskiego pod panowaniem muzułmańskim w czasach świetności i rozkwitu kulturalnego tego regionu.
Bohaterem niniejszego tomu jest Jehuda ha‑Lewi (1070/75–1141) – wybitny poeta, myśliciel, lekarz i dyplomata, a także wielki autorytet religijny epoki. Jego niezwykła twórczość, uważana przez wielu za najwybitniejsze osiągnięcie poezji złotego wieku, czy wręcz całej literatury hebrajskiej od czasów biblijnych, na zawsze odmieniła oblicze kultury żydowskiej. Stało się tak zarówno dzięki temu, że autorowi udało się dokonać rekonstrukcji języka hebrajskiego w jego biblijnej postaci, jak i ze względu na różnorodność eksplorowanych przez niego toposów literackich.
Przedstawiamy bogaty wybór utworów Ha-Lewiego w pięknych i pełnych poszanowania dla wyrafinowanych zasad sztuki poetyckiej epoki przekładach Barbary Gryczan. Znajdują się wśród nich liczne utwory reprezentujące rozmaite gatunki poezji dworskiej – od przewrotnych zagadek i szarad, po zmysłowe pieśni opiewające uroki wina, przyjaźni i miłości. W tomie zamieszczono również szerokie spektrum gatunków poezji religijnej – utwory przeznaczone na użytek liturgiczny, ale także te o bardziej filozoficznym, osobistym charakterze, często mistycyzujące, których centrum z czasem stało się marzenie autora o zjednoczeniu z Bogiem pośród opisywanych w Biblii ziem, u wrót samej Jerozolimy. Obydwa aspekty jego doświadczeń – zatracanie się w uciechach zmysłowych, ale też w żarliwej modlitwie – odbijają się w twórczości poetyckiej, składając się na portret artysty rozdartego między rzeczywistością tętniącego życiem Al-Andalus a marzeniem o odległej, niemal mitycznej krainie, obróconej wówczas w ruinę przez krzyżowców.
Poezje Ha-Lewiego z jednej strony przywołują niezwykły, tak inny, że niemal baśniowy obraz średniowiecznego świata, z drugiej zaś snują żywą, do dziś aktualną opowieść o najbardziej uniwersalnych potrzebach ludzkiego serca i duszy. Zapraszamy do lektury!
Seria powstała w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH; Uniwersalia 2.2) przyznanego na realizację projektu Hebrajska poezja złotego wieku w al-Andalus. Antologia (2018–2024; nr 22H/18/0199/86), kierowanego przez Marzenę Zawanowską.
