Na ten tom składają się fragmenty, utwory nieukończone, zarzucone. Rozpędzona narracja raptownie się zatrzymuje. Wewnątrz tekstu widać czasem uskoki – bohaterowi Miejsca, o którym chcę teraz mówić… zmienia się imię, w Poziomkach najpierw dowiadujemy się, że pociąg zatrzymuje się w mieście trzy razy na tydzień, potem – że tylko w środy. Czy traktować te fragmenty jak brulionowe zapiski i pozostawić na wyłączny użytek badaczom życia i twórczości Josepha Rotha? Ależ nie – warto je po prostu czytać. […]
Rodzinne miejsce – miasto – już nie istnieje, zmiecione przez historię. A może w ogóle nigdy nie istniało w tej postaci, w jakiej opisał je Roth. Na powierzchni ziemi go nie ma. Ale gdzieś – w głębi
pamięci, w podziemiach wyobraźni – trwa i nadal jest „płodne”. Do opisania jest tyle ludzkich losów, rozproszonych po całym świecie. Ludzie pochodzący z miasta są wszędzie, nigdzie nie czują się u siebie i domagają się, by o nich opowiedzieć. Niektóre opowieści pozostaną niedomknięte. Nie dowiemy się, co miało nastąpić dalej.
Małgorzata Łukasiewicz
